Evlilik, toplumun temel yapı taşlarından biri olup, hukuki çerçevede belirlenen şartlar dahilinde gerçekleştirilir. Ancak, bazı durumlarda evliliğin hukuken geçersiz olduğu ortaya çıkabilir. İşte bu gibi hallerde, evliliğin iptali davası açılabilir. Evliliğin iptali, boşanma davası ile sıkça karıştırılsa da, aslında iki süreç birbirinden oldukça farklıdır.
Bir boşanma davasında, taraflar arasında mevcut bir evliliğin sonlandırılması talep edilirken, evliliğin iptali davasında ise baştan itibaren geçersiz bir evliliğin hiç gerçekleşmemiş gibi sayılması talep edilir. Bu nedenle iki süreç, gerek hukuki dayanakları gerek sonuçları bakımından tamamen farklıdır.
Evliliğin Geçersiz Olması Durumunda İptal Davası
Evliliğin iptali davası, ancak Türk Medeni Kanunu’nda belirtilen belirli şartların sağlanması halinde açılabilir. Geçersiz evlilik halleri, genellikle mutlak butlan ve nispi butlan olarak ikiye ayrılmaktadır.
Mutlak Butlan Nedeniyle Geçersiz Sayılan Evlilikler
Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesi uyarınca, aşağıdaki hallerde evlilik kesin olarak geçersiz kabul edilir:
- Eşlerden biri evlenme sırasında başka biriyle evli ise,
- Sürekli ayırt etme gücünden yoksun biriyle evlilik yapılmışsa,
- Evliliğe engel olacak derecede yakın akrabalık söz konusuysa,
- Eşlerden birinde evlenmeye engel teşkil eden ağır akıl hastalığı bulunuyorsa.
Bu durumlar mevcut olduğunda herhangi bir süre kısıtlaması olmaksızın evliliğin iptali davası açılabilir.
Nispi Butlan Nedeniyle Geçersiz Sayılan Evlilikler
Türk Medeni Kanunu’nun 148 ila 151. maddeleri kapsamında nispi butlan nedeniyle iptal edilebilecek evlilik halleri şunlardır:
- Geçici olarak ayırt etme gücü olmayan bireyin yaptığı evlilik,
- Yanılma (hata) nedeniyle yapılan evlilik,
- Aldatma (hile) sonucu gerçekleştirilen evlilik,
- Zorla (ikrah) yaptırılan evlilik.
Nispi butlan nedeniyle evliliğin iptali davası açılabilmesi için kişinin mağduriyetini öğrendiği tarihten itibaren 6 ay içinde ve en fazla evliliğin üzerinden 5 yıl geçmeden dava açması gerekmektedir.
Evliliğin İptali Davasını Kimler Açabilir?
Evliliğin iptali davası, mutlak butlan veya nispi butlan sebeplerine göre değişiklik gösteren yetkililer tarafından açılabilir:
- Mutlak butlan hallerinde: Cumhuriyet savcıları, eşler ve eşlerin anne-babası gibi ilgililer dava açabilir.
- Nispi butlan hallerinde: Yalnızca eşler veya bazı özel durumlarda yasal temsilciler dava açabilir.
Eğer küçük veya kısıtlı bir birey, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenmişse, izni alınmayan yasal temsilci iptal davası açma hakkına sahiptir.
Evliliğin İptali Davasında Tazminat ve Nafaka
Evliliğin iptali davası, boşanma davasından farklı olsa da, tazminat ve nafaka konularında benzer hükümler uygulanır. Türk Medeni Kanunu, geçersiz evliliğin hukuken geçerli bir evlilik gibi sonuç doğuracağını belirtmektedir.
Hak Talep Edilebilecek Ödemeler
| Ödeme Türü | Açıklama |
|---|---|
| Tedbir Nafakası | Dava süresince eş ve çocukların mağdur olmaması için verilen nafaka |
| İştirak Nafakası | Çocuğun bakım giderlerini karşılamak için verilen nafaka |
| Yoksulluk Nafakası | Evliliğin iptali sonrası ekonomik sıkıntıya düşecek eş için verilen nafaka |
| Maddi/Manevi Tazminat | Eşin yaşadığı mağduriyet veya zarar karşılığında talep edebileceği tazminat |
Önemli Not: Evliliğin iptalinden sonra, mal rejimi de boşanma hükümleri çerçevesinde tasfiye edilir.
Evliliğin İptalini Gerektirmeyen Haller
Her geçersiz işlem, evliliğin iptalini gerektirmez. Türk Medeni Kanunu’na göre aşağıdaki durumlar evliliğin iptali sebebi sayılmaz:
- Kadının boşandıktan sonra 300 günlük bekleme süresine uymadan evlenmesi,
- Nikah memurunun yetki hataları nedeniyle yapılan bir evlilik.
Evliliğin İptali Kabul Edilmezse Boşanma Talep Edilebilir mi?
Eğer mahkeme, evliliğin iptaline yönelik talebi reddederse, davacı boşanma talebinde bulunabilir. Bu süreç, terditli dava olarak adlandırılır. Hakim, önce evliliğin iptali talebini değerlendirir, eğer reddederse boşanma taleplerini incelemeye alır.
Evliliğin İptali Sonucunda Doğan Çocukların Durumu
Türk Medeni Kanunu, evliliğin iptal edilmesi halinde bile çocukların evlilik birliği içinde doğmuş sayılacağını belirtmektedir. Çocuğun velayeti, nafaka ve soybağı konularında boşanma hükümleri uygulanır.
Evliliğin İptali Davası Açma Süresi ve Yetkili Mahkeme
- Mutlak butlan sebebiyle açılacak davalar için süre sınırı yoktur.
- Nispi butlan davaları için süre: Öğrenildiği tarihten itibaren 6 ay içinde, ancak evliliğin üzerinden en fazla 5 yıl geçmişse dava açılamaz.
- Yetkili Mahkeme: Aile mahkemeleri, eğer yoksa asliye hukuk mahkemeleri aile mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.
“Adalet, kutup yıldızı gibi yerinde durur ve geri kalan her şey onun etrafında döner.” – Konfüçyüs
Bu makale ile evliliğin iptali davasının kapsamını, hukuki dayanaklarını ve sonuçlarını detaylı şekilde ele aldık. Hukuki destek almak için uzman bir avukatla görüşmek her zaman en doğru adım olacaktır.